Het mysterie van petrichor
Die unieke, aardse en frisse geur die we ruiken direct nadat de eerste regendruppels de droge grond raken, heeft een prachtige naam: petrichor. Dit woord, afkomstig uit het Grieks, betekent letterlijk 'bloed van de steen' (petra = steen, ichor = het vloeibare goud dat door de aderen van de goden stroomt). Hoewel het fenomeen al eeuwen wordt waargenomen, werd de term pas in de jaren zestig van de twintigste eeuw officieel geëntroduceerd door twee Australische onderzoekers, Isabel Bear en R. G. Thomas. Maar wat veroorzaakt deze aangename geur nu eigenlijk precies?
De hoofdrolspeler: geosmine
De belangrijkste component van petrichor is een organische verbinding genaamd geosmine. Deze stof wordt geproduceerd door bepaalde soorten bodembacteriën, met name de schimmelachtige actinobacteriën. Deze bacteriën leven in de bodem en spelen een cruciale rol bij het afbreken van organisch materiaal. Tijdens droge periodes, wanneer de bacteriën zich voortplanten, produceren ze geosmine als bijproduct van hun metabolische processen. De geosmine hoopt zich op in de grond, in mineralen, klei en rotsen.
Wanneer regen op de droge grond valt, gebeurt er een fascinerend proces. De regendruppels vangen kleine luchtbellen op terwijl ze het oppervlak raken. Deze luchtbellen stijgen vervolgens snel op en barsten, waarbij ze minuscule deeltjes van de bodem, inclusief de geosmine, in de lucht verspreiden in de vorm van aerosolen. Onze neuzen zijn ongelooflijk gevoelig voor geosmine. Sommige studies suggereren dat mensen deze stof al kunnen detecteren bij concentraties van slechts enkele delen per biljoen. Dit verklaart waarom de geur zo intens en alomtegenwoordig kan zijn na een zomerse bui.
Het effect van ozon en plantenoliën
Geosmine is de kern van petrichor, maar er zijn nog andere spelers die bijdragen aan de complexe geurbeleving. Tijdens langdurige droogte scheiden sommige planten vette oliën af die zich verzamelen op rotsachtige en kleiachtige oppervlakken. Deze oliën zijn bedoeld om de plantengroei te remmen, zodat de zaden pas ontkiemen wanneer er voldoende vocht is om te overleven. Wanneer het regent, worden ook deze aromatische oliën vrijgegeven en gemengd met de geosmine-aerosolen, wat een extra laag van complexiteit en frisheid toevoegt aan de geur.
Daarnaast speelt ozon, of tri-zuurstof, soms een rol. Onweersbuien en bliksem kunnen ozon in de atmosfeer genereren. Ozon heeft een scherpe, maar vaak als ‘schone’ ervaren geur, en wordt soms waargenomen vlak voordat de storm arriveert. Hoewel ozon niet direct deel uitmaakt van de petrichor die door de grond wordt gecreëerd, wordt het vaak geassocieerd met de geurbeleving van een zware regenbui. Het combineren van deze elementen – geosmine, plantenoliën en soms ozon – zorgt voor de onmiskenbare en kalmerende geur van een welkome regenbui, die psychologisch vaak gelinkt wordt aan opluchting en frisheid na een periode van hitte en droogte.
